Slaapproblemen

Heeft u last van slaapproblemen?

Het gevoel dat u niet genoeg slaap krijgt – ondanks de mogelijkheid om goed en lang te slapen – en daar overdag last van ondervindt, wordt aangeduid met slapeloosheid. Dit kan een verschijnsel zijn van veel verschillende oorzaken die de aandacht verdienen van u en uw huisarts.

Hoe vaak komen slaapproblemen voor?

Na hoesten zijn “slaapklachten” de meest voorkomende klachten waarmee de huisarts wordt geconfronteerd. Zo’n 1,5 miljoen keer per jaar wordt de huisarts hiervoor om raad gevraagd.
Uit een NIPO marktonderzoek naar slaapgewoonten onder de Nederlandse bevolking blijkt dat:
1 op de 2 Nederlanders wel eens last heeft van slaapproblemen
Driekwart van de ondervraagden had de laatste 4 weken last van slaapproblemen gehad.

Klachten bestaan uit:
– moeilijk in slaap kunnen komen (49%)
– ‘s nachts wakker worden (45%)
– ‘s ochtends te vroeg wakker worden (27%)

Wat zijn mogelijke oorzaken voor slaapproblemen?

De meest frequente klacht is slapeloosheid of insomnie. Volgens een Amerikaanse epidemiologische studie klaagden 35% van de volwassen (tussen de 18 en 79 jaar) over insomnie tijdens het afgelopen jaar. Wanneer zowel de slaap als de waak-toestand van slechte kwaliteit zijn, spreekt men van ‘dyssomnie’. Chokroverty. S. Insomnia. In S. Rose ed., UpToDate Medicine, 1998.
De belangrijkste oorzaken voor slaapproblemen zijn:
Stress (28%),
Pijn (13%)
Psychische klachten (11%)
Omgevingsfactoren in slaapkamer (33%)
Verkeerde leefgewoonten (33%)
Een oudere leeftijd (vaker slaapproblemen)

En wat kan eraan worden gedaan ?

Slechte slaapcontinuïteit, fysische pijn, snurken, slaap-apnee, narcolepsie, depressie, chronische angsttoestanden, pavor nocturnus en parasomnieën (zoals bijvoorbeeld REM-behavior disorder) zijn de meest voorkomende oorzaken. Men moet uiteraard eerst een diagnose stellen vooraleer de stoornis kan worden behandeld. De behandeling kan bij slaapapnee bestaan uit vermageren, CPAP-therapie of soms NKO of Maxillo –faciale behandeling. Narcoleptici bijvoorbeeld, moeten zich goed bewust zijn van de risico’s die hun slaapstoornis met zich meebrengt en de mogelijke onverenigbaarheden van de pathologie met bepaalde professionele bezigheden.

Mogelijke oorzaken voor slaapproblemen (vervolg).

Omgevingsfactoren in de slaapkamer zoals een slecht bed, lawaai, teveel licht of kou kunnen leiden tot een slechte nachtrust.
Ook verkeerde leefgewoonten (b.v. koffie of alcohol drinken vlak voor het slapen gaan) kunnen ervoor zorgen dat u ‘s ochtends niet uitgeslapen bent.

Als u slecht slaapt, merkt u dat door concentratieverlies op het werk, een gevoel van moeheid en doordat u snel geïrriteerd raakt.

Gevolgen van een Slaaptekort

Voornamelijk concentratiestoornissen die problemen geven op het werk maar ook tijdens de vrije tijd. Dyssomnie-patiënten hebben slaap-aanvallen tijdens vergaderingen, aan machines, achter het stuur of tijdens een filmvertoning. In een aantal beroepen is dyssomnie bijzonder gevaarlijk. Denk maar aan de verantwoordelijkheid die piloten, vrachtwagenchauffeurs en treinbestuurders dragen. Ook in andere beroepen kan slaaptekort gevaarlijke consequenties hebben: bankbediendes en boekhouders maken kleine foutjes met grote gevolgen, een scheikundige mengt verkeerdelijk een gevaarlijke oplossing, enzovoorts. Slaaptekort veroorzaakt niet alleen arbeidsongevallen, ook milieu-catastrofes zijn vaak het gevolg van oververmoeidheid. Slaap-waakproblemen hebben een rol gespeeld in de ramp met de olietanker Exxon Valdez voor de kust van Alaska in 1989 en het ongeluk met de kernreactor in Tsernobyl in 1986. Shiftwerk is evenmin bevorderlijk voor de veiligheid. De ramp in Tsernobyl vond plaats om 2 uur ’s nachts. De hoofdbeklaagde in de zaak Exxon Valdez kreeg tijdens zijn proces verzachtende omstandigheden toegewezen omdat hij al jarenlang slecht sliep. Hij is gewoon in slaap gevallen. Wij waarschuwen ook nachtelijke weggebruikers. ’s Nachts rijdt 1 op 4 bestuurders op onze wegen met een zware slaperigheid, het zogenaamde ‘fatigual driving’. De kans dat men al rijdend in slaap valt, is zeer reëel.

Mogelijke oplossingen

De natuurlijke slaap helpen herstellen.
Slechts 20% van alle mensen met slaapproblemen meldt dit aan de huisarts.
De reden voor deze ondermelding is dat veel mensen met slaapklachten geen pillen willen slikken of bang zijn voor verslaving aan slaapmiddelen. Bovendien denkt men dat slaapmiddelen niets doen aan het onderliggende probleem. Zij beseffen niet dat zonder een gezonde slaap het veelal niet lukt om het onderliggend probleem op te lossen. Het is dus belangrijk om een tijdelijk verstoorde, natuurlijke slaap zo vlug mogelijk te herstellen.
Dit betekent dat er in eerste instantie moet worden gekeken naar de aard en de ernst van de slaapstoornis en of uw slaapprobleem ook zonder geneesmiddelen kan worden opgelost. Is dit al eens geprobeerd of wordt er onvoldoende resultaat verwacht, dan kunt u in samenspraak met uw arts kiezen voor een kortdurende behandeling met een geneesmiddel dat de nachtrust helpt herstellen.

Een goede behandeling van slaapklachten is gericht op herstel van de natuurlijk slaap. Hier kunt u zelf ook veel aan doen (zie ook ‘Tips voor een goede nachtrust’).

Tips bij slaapproblemen

Het is in principe het beste om slaapproblemen zonder de hulp van geneesmiddelen op te lossen. Daarbij kunnen tips en leefregels helpen. Wanneer het daarmee niet of onvoldoende lukt, kunt u alsnog in overleg met uw huisarts beslissen om gedurende een kortdurende periode, ter ondersteuning, een geneesmiddel te gaan gebruiken.

Behalve dat u tijdens deze periode beter slaapt, geeft u het lichaam ook de kans om de nachtrust te helpen herstellen.

Behandelen zonder medicijnen

Er zijn verschillende mogelijkheden voor het behandelen van slaapklachten zonder medicijnen. Voor meer informatie of doorverwijzing naar specialisten die de hieronder genoemde therapie in praktijk brengen, kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts.

Gedragstherapie

Er zijn verschillende methodes om een bepaald gedrag te veranderen: stimuluscontrole, paradoxale intentie, progressieve relaxatie, autogene training, sofrologie, biofeedback en hypnose. Dit zijn technieken die worden toegepast door (slaap)specialisten (meestal neurologen).

Psychotherapie

Bij langdurige slapeloosheid of depressieve klachten die samengaan met slaapstoornissen, is psychotherapie een mogelijkheid om de onderliggende problemen op te sporen. Uw huisarts kan u hiervoor doorverwijzen naar een psychotherapeut.

Luminotherapie (lichttherapie)

Blootstelling aan een wit licht met sterke intensiteit wordt gebruikt bij verschillende slaapproblemen en depressies. Ook deze behandelingsmethode dient onder strikte medische begeleiding te geschieden.

Omgaan met stress

“Onthaasten” is tegenwoordig een populair begrip en is er op gericht om stress te verminderen (bijvoorbeeld door meer tijd voor ontspanning, sporten en vermaak te reserveren).

Behandelen met behulp van medicijnen

Medicijnen worden meestal in combinatie voorgeschreven met een behandeling die niet gebaseerd is op medicijnen. Hieronder vindt u een kort overzicht van de belangrijkste medicijnen bij slaapproblemen. Uw huisarts, apotheker of drogist kan u verder voorlichten hierover.

Vrij verkrijgbare middelen bij slaapproblemen:

In Nederland is bij apotheek en de drogisterij een groot aantal vrij verkrijgbare producten bij slaapproblemen te koop. Deze producten zijn meestal afkomstig van plantenextracten of op homeopathische grondslag bereid. Enkele veelgebruikte plantaardige middelen zijn: melissa, valeriaan, avena sativa en passiflor.

Op doktersrecept verkrijgbare medicijnen ter behandeling van slaapstoornissen:
Soms wordt ervoor gekozen om slaapstoornissen met behulp van medicijnen te behandelen.
Hierbij moet de doelstelling altijd zijn: met een zo kort mogelijk durende behandeling de nachtrust te helpen herstellen.

Op doktersrecept verkrijgbare medicijnen tegen slaapstoornissen zijn: benzodiazepinen en non-benzodiazepinen, zoals zopiclon en zolpidem.

Benzodiazepinen

De meest gebruikte producten zijn de zogenaamde benzodiazepinen.
Met deze middelen is veel ervaring opgedaan.
Een nadeel is dat deze middelen afhankelijkheid (psychisch of lichamelijk) kunnen veroorzaken. Hierdoor kan het moeilijk zijn om te stoppen met deze slaapmiddelen.
De werkzame stoffen van veel als slaapmiddel gebruikte benzodiazepinen zijn o.a. temazepam, lormetazepam, nitrazepam, flurazepam en flunitrazepam.
Sommige benzodiazepinen worden naast als slaapmiddel ook veel als kalmerend middel (ofwel als tranquillizer) bij angst en spanningen gebruikt, zoals bijvoorbeeld oxazepam en diazepam.

Non-benzodiazepinen: modernere aanpak

Wetenschappelijk onderzoek heeft als resultaat gehad dat nieuwe slaapmiddelen zijn ontwikkeld, die niet tot de groep van benzodiazepinen behoren. Zopiclon en zolpidem zijn daarvan voorbeelden.
De stof zopiclon werkt farmacologisch al selectiever (gerichter) dan benzodiazepinen en het nieuwste geneesmiddel dat in Nederland beschikbaar is gekomen, is zolpidem.
Hiermee is ook buiten Nederland al heel wat jaren ervaring opgedaan. Zolpidem heeft van alle beschikbare middelen het meest selectieve werkingsmechanisme.
Dit is waarschijnlijk verantwoordelijk voor de specifieke werking op de slaap en daarmee voor het herstel van de nachtrust. De slaap kent verschillende stadia waarin het bewustzijn meer of minder sterk is verlaagd.

In de wetenschap wordt het belang hiervan nog onderzocht, maar duidelijk is dat de nieuwe middelen de natuurlijke slaap meer respecteren dan de benzodiazepinen.

Invloed van geneesmiddelen op de slaap

Van een aantal geneesmiddelen is bekend dat zij invloed kunnen hebben op de nachtrust. Sommige middelen kunnen slaperigheid veroorzaken, zoals de oudere antihistaminica (anti-allergie middelen).
Bij gebruik van deze antihistaminica is voorzichtigheid geboden bij dagelijkse activiteiten zoals autorijden of het bedienen van machines. Sommige antidepressiemiddelen kunnen ook slaperigheid veroorzaken, terwijl andere juist aanleiding kunnen geven tot slaapproblemen.
Er zijn nog meer geneesmiddelen die de nachtrust kunnen verstoren. Wanneer u vragen heeft over het effect van de door u gebruikte geneesmiddelen op uw slaapvermogen, kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts of apotheker.

Algemeen

Het is in principe het beste om slaapproblemen zonder de hulp van geneesmiddelen op te lossen. Daarbij kunnen tips en leefregels helpen. Wanneer het daarmee niet of onvoldoende lukt, kunt u alsnog in overleg met uw huisarts beslissen om gedurende een kortdurende periode, ter ondersteuning, een geneesmiddel te gebruiken.
Behalve dat u tijdens deze periode beter slaapt, geeft u uw lichaam dan ook de kans om de nachtrust te helpen herstellen.

Zijn er nieuwe ontwikkelingen in de diagnostiek, de behandeling en de preventie van insomnie?

De herkenning van de slaap-apnee is belangrijk, alsook de behandeling ervan. Tegenwoordig is deze pathologie doeltreffend te behandelen. Verder dient te worden vermeld dat de medische kennis van, alsook de medicatie voor narcolepsie is verbeterd.
Positieve trend is ook dat het aantal onderzoeken en publicaties over, en dus de belangstelling voor slaap en slaapstoornissen enorm is toegenomen.

Slaap- en rugproblemen: moderne kwalen

In onze geïndustrialiseerde wereld staan slaap- en rugproblemen hoog, en met stip,
genoteerd in de hitparade van meest voorkomende psychische en lichamelijke klachten.

Ruim 35% van de bevolking lijdt aan slaapstoornissen en
tot 80% van de bevolking wordt geconfronteerd met rugklachten.

De steeds toenemende lichamelijke en psychische druk van onze ‘moderne’ levenswijze is hier niet vreemd aan.
Gelukkig heeft de natuur voor een efficiënte, dagelijkse gezondheidskuur gezorgd: een verkwikkende slaap. Een gezonde slaap biedt het lichaam alle kansen om zich ’s nachts te herstellen en voldoende energie op te slaan voor een nieuwe actieve dag. Het lichaam moet hier natuurlijk wel de kans voor krijgen. En daar knelt vaak het schoentje. Heel wat mensen kunnen enkel van een goede nachtrust dromen, of erger nog, ze liggen er zelfs wakker van.